نکاتی در مورد بهداشت دهان و دندان کودکان در دوران شيرخوارگى و پيش از دبستان

مطالب کمکی جهت تدریس پودمان پایش رشد و تکامل کودک کاروفناوری نهم

بهداشت دهان و دندان در دوران شيرخوارگى و پيش از دبستان

دوران شيرخوارگی دوره ای بسيار مهم در رشد و تحول کودک است. در اين دوران، طفل برای اولين بار غذاهای جديد را می آزمايد، دندان درمی آورد، می نشيند، می ايستد، راه می رود، شروع به حرف زدن می کند و هر روز زندگی او توأم با تحولی تازه است. از نظر تکامل عصبی و از جنبه های هوشی عاطفی و اجتماعی، دوران شيرخوارگی دوره ای حساس و سرنوشت ساز است. از نظر ابتلا به بيماری ها نيز اين دوران اهميت ويژه ای دارد. در اين دوران حوادث مختلف در کمين کودک هستند و می توانند سلامت طفل را به خطر اندازند. به همين دلايل، شناخت مسايل و نکات بهداشتی مربوط به اين دوره از زندگی برای حفظ و ارتقای سلامتی کودک ضروری به نظر می رسد.

رویش دندان ها : زمان دندان درآوردن در اطفال متفاوت است. بعضی از اطفال زودتر و بعضی دیرتر دندان درمی آورند. امّا معمولاً اولین دندان شیری در 6 ماهگی تا یک سالگی درمی آید و تا حدود 2/5 سالگی کودک بتدریج دارای 20 دندان شیری می شود.

به طور معمول، ابتدا دندان های پیشین تحتانی و پس از آن دندان های پیشین فوقانی درخواهد آمد در صورتی که طفل تا یک سالگی دندان درنیاورد نیازمند بررسی است و باید به پزشک معرفی گردد. قبل و به هنگام درآوردن هر دندان، علایمی نظیر آبریزش از دهان، گاز گرفتن و جویدن اشیا و گاه تغییر خلق و خوی کودک مشاهده می شود.

در بین مردم مرسوم است که سرماخوردگی، اسهال و هر نوع تبی را به دندان درآوردن نسبت می دهند که البته این اعتقاد صحیح نیست و هر چند در هنگام دندان درآوردن خلق و حال مزاجی کودک اندکی تغییر می کند ولی نسبت دادن این بیماری ها به دندان درآوردن طفل درست نمی باشد.

نکته دیگر اینکه معمولاً مادران وسایلی برای گاز گرفتن در اختیار کودکان قرار می دهند که اصطلاحا به آن دندان گیر می گویند. در این مورد اولاً باید در انتخاب آن دقت شود تا مواد و رنگ آنها از موادی که برای سلامتی زیان آور است نباشد و ثانیاً باید در نظافت آن دقت نمود تا باعث ایجاد بیماری در طفل نگردد. بهتر است در هنگام دندان درآوردن برای رفع خارش لثه ها نان برشته در اختیار طفل گذاشته شود. در این صورت طفل کم کم به خوردن غذاهای جامد نیز عادت خواهد کرد.

مسأله دیگر مصرف داروها در هنگام دندان درآوردن و نیز قبل از 6 سالگی است. قطره آهن که به عنوان مکمل به طفل داده می شود اگر به درستی مصرف نگردد می تواند باعث سیاه شدن دندان ها گردد. قطره را باید در عقب زبان کودک ریخت تا با دندان ها تماس نداشته باشد و بعد از مصرف آن باید به طفل آب داده شود و دندان های او پاک گردد.

داروهایی مثل تتراسیکلین نیز در سن قبل از 8 سالگی می تواند باعث رنگ گرفتگی دندان ها شود. بنابراین باید به والدین آموزش داده شود از مصرف خودسرانه داروها خودداری کنند.

بهداشت دندان ها : توجه به تغذیه کودک یکی از اصول مهم سلامت دندان ها است. باید دقت نمود در تغذیه کودک مواد لازم و کافی برای تشکیل دندان های سالم وجود داشته باشد. موادی چون کلسیم ، فسفر و ویتامین های A و D برای تشکیل دندان ها ضروری هستند. این مواد در غذاهایی نظیر  شیر، تخم مرغ، سبزیجات و میوه ها وجود دارد و باید در برنامهٔ غذایی مادران شیرده وجود داشته باشد و هنگامی که طفل به غذا خوردن می افتد این مواد در غذای روزانهٔ او موجود باشد.

نکته دیگر در مورد تغذیه کودک پرهیز از مصرف بی رویه مواد قندی خصوصاً در بین وعده های غذایی است. موادی نظیر شکلات و نظایر آن باعث پوسیدگی دندان ها می شوند. تغذیه کودک با بطری خصوصا با آب قند و مواد شیرین باعث پوسیدگی دندان ها می شود. پوسیدگی دندان ها بخصوص در میان اطفالی که به خوابیدن با بطری عادت داده شده اند به فراوانی دیده می شود.

پوسیدگی دندان چیست ؟ باکتری های موجود در دهان، می توانند مواد قندی باقیمانده روی دندان ها و دهان را تخمیر کنند. حاصل این تخمیر اسیدهای آلی است که روی مینای دندان ها اثر کرده، باعث ایجاد حفره کوچکی می شوند. این حفره بتدریج پیشرفت کرده، حالت پوسیدگی دندان را ایجاد می کنند.

مسواک زدن کودک از چه زمانی آغاز شود؟

معمول است که می گویند مسواک زدن از زمانی باید آغاز شود که اولین دندان جوانه می زند ولی عملاً این کار تا حدود سن 3 سالگی که طفل خود می تواند مسواک بزند توسط والدین انجام می شود؛ بدین ترتیب که ابتدا پس از هر وعده غذاخوردن طفل، دندان های او را با یک گاز تمیز پاک کنند. بتدریج که طفل می تواند مسواک بدست گیرد، بدست او مسواک بدهند و او را به این کار تشویق کنند.

بچه ها معمولاً رفتار بزرگترها و والدین را تقلید می کنند. بنابراین یکی از روشهای مؤثر یاد دادن مسواک زدن به بچه ها این است که خود والدین نیز دندان های خود را مرتب در جلوی طفل مسواک بزنند. برای جلب همکاری کودک در این مورد، روشهای مختلفی وجود دارد مثلاً می توان آن را با بازی توأم ساخت و در موقع مسواک زدن مثلاً به کودک گفته شود مانند جوجه جیک جیک کن،این امر کمک می کند تا دندان های جلوی کودک به سادگی مسواک شوند یا به منظور مسواک کردن دندان های عقب به کودک گفته شود مانند شیر غرش کن.

نکته دیگر در مورد بهداشت دندان ها مراجعه حداقل سالیانه به دندانپزشک بعد از 3 سالگی است تا در صورت وجود هرگونه عارضه آن را در مراحل اولیه کشف کرده از عواقب آن پیشگیری شود.